Nastoletnia depresja

Kiedy dziecko zaczyna dojrzewać i wkraczać w dorosłość – zmienia się. To naturalny etap. Jest on trudny zarówno dla dziecka, jak i rodzica, który często naprawdę nie wie co o tych zmianach sądzić i jak na nie reagować. Często pojawia się wtedy pytanie czy obserwowane zmiany są wynikiem buntu młodzieńczego wpisującego się w naturalny proces rozwoju czy świadczą o poważniejszym problemie jakim jest choroba – depresja.

Pierwsze skojarzenie jeśli mówimy o depresji to smutek, obniżony nastrój. Nawet w języku potocznym używamy tego słowa dla określenia przygnębienia, złego samopoczucia. U nastolatków chorujących na depresję objawy, które wysuwają się na plan pierwszy mogą różnić się od tych, które najczęściej występują u osób dorosłych. Często najbardziej widoczne jest rozdrażnienie, drażliwość. Młody człowiek łatwo wpada w złość lub rozpacz, czasem przejawia wrogość wobec otoczenia zniechęcając do bliższego kontaktu. Przede wszystkim trzeba zdać sobie sprawę, że depresja w rozumieniu medycznym jest chorobą i należy ją odróżnić od przejściowego przygnębienia, obniżonego nastroju czy krótkotrwałej reakcji na trudną sytuację. Jest to coraz częściej pojawiający się problem zdrowotny.

Mimo, że depresja jest chorobą znaną od stuleci to wciąż trudno jest wskazać jedną, konkretną przyczynę, która odpowiada za jej występowanie. Wpływ na jej rozwój ma splot wielu czynników:

• biologiczne, czyli uwarunkowane genetyczne (stwierdzono, że częściej chorują dzieci, których krewni także chorowali na depresję) lub nieprawidłowe działanie neuroprzekaźników w mózgu czy zaburzenia regulacji hormonalnej w organizmie nawet 1 na 3 nastolatków ma objawy depresji
• psychologiczne, które potocznie moglibyśmy nazwać cechami charakteru (np. niska samoocena, brak poczucia bezpieczeństwa, nieumiejętność radzenia sobie ze stresującymi sytuacjami, słabe umiejętności społeczne),
• środowiskowe, zarówno te jednoznaczne (jak trudna sytuacja rodzinna - rozwód lub separacja, utrata rodzica, zła sytuacja materialna, alkohol, przemoc, problemy szkolne, doświadczenie przemocy lub odrzucenia przez grupę rówieśniczą), ale też bardziej „ukryte” (jak nadmierne zaangażowanie rodziców w pracę lub inne aktywności, brak czasu dla dziecka, nieadekwatne oczekiwania co do jego osiągnięć).

Depresja jest coraz częściej pojawiającym się problemem zdrowotnym, który może występować w bardzo różnych okresach życia człowieka. Szacuje się, że w Polsce nawet 20% młodzieży cierpi z powodu zaburzeń depresyjnych, a niektóre dane wskazują, że objawy depresyjne można stwierdzić nawet u co trzeciego nastolatka.

Co powinno zwrócić szczególną uwagę?

Jeśli u Twojego dziecka występuje większość z poniższych objawów przez co najmniej dwa tygodnie:

• drażliwość, chwiejność nastroju, impulsywność, pobudzenie psychoruchowe,
• obniżony nastrój, apatia, niechęć do aktywności, które wcześniej sprawiały radość,
• wycofanie z relacji z rówieśnikami i rodziną, brak energii, bezczynność,
• pogorszenie zdolności intelektualnych: problemy z koncentracją, pamięcią, gorsze stopnie w szkole,
• zmiana apetytu – jego brak, chudnięcie lub przeciwnie – objadanie się,
• zbyt mało lub zbyt dużo snu. Nocna aktywność, niechęć do wstawania rano,
• skargi na nudę, poczucie beznadziei,
• zaniechanie dbałości o wygląd,
• krytycyzm wobec siebie, nadwrażliwość z powodu odrzucenia, poczucie winy,
• nasilone skargi na dolegliwości fizyczne – bóle brzucha, głowy,
• autoagresja, samookaleczanie się, odurzanie się (alkohol, leki, narkotyki),
• zainteresowanie tematyką śmierci i samobójstw.

W każdym przypadku niezbędna jest pomoc psychologiczna, która może mieć różne formy:

Terapia indywidualna - w czasie spotkań z psychoterapeutą młody człowiek uczy się rozpoznawać, nazywać swoje problemy, a także błędne, utrudniające funkcjonowanie „schematy myślowe”. Uczy się również nowych sposobów funkcjonowania, radzenia sobie z trudnymi emocjami.

Terapia grupowa - to spotkania, w których uczestniczy jednocześnie kilka osób w podobnym wieku, doświadczających podobnych trudności. Często u podstaw problemów emocjonalnych nastolatków leżą trudności ze znalezieniem swojego miejsca w grupie rówieśniczej. Spotkania terapeutyczne mają na celu poprawę stosunków z rówieśnikami, naukę zdolności komunikowania się i tworzenia relacji.

Terapia rodzinna - rodzina stanowi dla młodego człowieka podstawowy system odniesienia. Dlatego zachwianie równowagi w tej sferze może doprowadzić do powstania i utrzymywania się objawów depresyjnych u dziecka. Konflikty między rodzicami, samotne macierzyństwo, problemy emocjonalne dorosłych, alkoholizm rodzica, brak czasu dla dziecka w związku z nadmiarem obowiązków zawodowych, nadmierne oczekiwania wobec osiągnięć dziecka to tylko wybrane czynniki, które mogą przyczyniać się do powstania depresji. W tej sytuacji objawy obserwowane u dziecka są symbolem nieprawidłowości w funkcjonowaniu całego „systemu rodzinnego”. Terapia nie skupia się wyłącznie na pacjencie, ale wymaga zaangażowania pozostałych członków rodziny, głównie rodziców. Rodzice muszą przyjrzeć się także swojemu funkcjonowaniu w relacji z dzieckiem oraz ze sobą nawzajem.

W przypadku utrzymywania się niepokojących objawów należy zasięgnąć porady specjalisty – najlepiej psychiatry dziecięcego, który oceni jakie jest podłoże odczuwanych przez dziecko problemów i pokieruje dalszym postępowaniem. Depresja to choroba, która jak każda inna wymaga leczenia.

Jak rozmawiać z dzieckiem, które ma problemy emocjonalne?

• POWIEDZ, że widzisz niepokojące zmiany. Spytaj, czy jest coś w czym mógłbyś pomóc?
• NIE ZNIECHĘCAJ SIĘ. jeśli pierwsze próby nawiązania kontaktu wywołają opór.
• BĄDŹ DELIKATNY I NIE NACISKAJ. Jeśli trzeba, wróć do rozmowy za kilka dni.
• POSTARAJ SIĘ SPOKOJNIE WYSŁUCHAĆ. Powstrzymaj się od dawania rad czy szukania natychmiastowych rozwiązań.
• NIE BIERZ DOSŁOWNIE WSZYSTKIEGO CO MÓWI DZIECKO, Zwłaszcza jeśli krzyczy „nienawidzę Cię”. Zastanów się co się za tym kryje.
• NIE BAGATELIZUJ I NIE UMNIEJSZAJ PRZEŻYĆ DZIECKA. Stwierdzenia „nie warto się tym przejmować...”, „Jakie Ty możesz mieć problemy?”, „ja w Twoim wieku...” mogą jedynie pogłębić stan depresyjny.
• NIE PRÓBUJ POCIESZAĆ NA SIŁĘ. Mówiąc „zobaczysz, wszystko się ułoży...” możesz odnieść skutek odwrotny od zamierzonego.
• NIE SKUPIAJ SIĘ NA SWOIM NIEPOKOJU. Wypowiedzi „ja przez Ciebie zwariuję”, „ciągle są z Tobą jakieś problemy” zamień na „Wiem, że jest Ci trudno” albo „Spróbuję Ci pomóc”.
• BĄDŹ „OBECNY” W ŻYCIU SWOJEGO DZIECKA. Nie lekceważ niepokojących objawów, ale też nie wpadaj w panikę – zawsze staraj się wyjaśnić sytuację.
• JEŚLI COŚ CIĘ NIEPOKOI - DZIAŁAJ. Porozmawiaj z wychowawcą, sprawdź jak dziecko funkcjonuje poza domem.
• SKONSULTUJ SIĘ ZE SPECJALISTĄ. Jeśli u Twojego dziecka zostanie rozpoznana depresja nie wpadaj w poczucie winy. Etiologia tego schorzenia jest wieloczynnikowa. Skoncentruj się na tym co zaleci specjalista.
• NIE AKTYWIZUJ DZIECKA „NA SIŁĘ”, nie staraj się odwrócić jego uwagi od trudnych emocji.
• BĄDŹ DOROSŁY - TWOJE DZIECKO MA MIEĆ W TOBIE OPARCIE. Rozpoznana depresja czy też inne problemy emocjonalne dziecka to bardzo trudny temat dla rodzica. Często warto rozważyć terapię własną aby móc w pełni pomóc dziecku.

WAŻNE SŁOWA W DEPRESJI:

• Kocham Cię
• Jesteś dla mnie ważny/ważna
• Nie zostawię Cię
• Nie wiem co się z Tobą dzieje, ale chcę Ci pomóc

Rodzicu, bądź czujny i pamiętaj, że każdy może prosić o pomoc.